In het weekend van 20-22 mei was de historische binnenstad van Delft het podium voor de muziek van de Estlandse componist Arvo Pärt. Het Pärtpetuum (georganiseerd door Kamerkoor Delft Blue en Koorschool Delft) bestond uit zangworkshops, een lezing, films, yoga- en danssessies, 2 x een unieke avondwandeling en een afsluitend concert in de Maria van Jessekerk. Ik liep mee met de avondwandeling en bezocht het concert. Hieronder een impressie van mijn ervaringen.
Pärt & Delft bleek een gelukkige combinatie, vooral door de verscheidenheid aan gebruikte locaties tijdens de ‘theatrale avondwandeling’. De verschillende facetten van Pärts muziek kwamen zo goed tot uitdrukking. Sommige mensen hebben diepreligieuze gevoelens bij zijn stukken, terwijl anderen helemaal ‘Zen’ worden van zijn serene ‘tintinnabuli’-klanken. Weer anderen zijn gefascineerd door de soms schurende dissonanten, die zijn innerlijke strijd weerspiegelen.
Geblinddoekt
Tijdens de avondwandeling Op de tast kwamen al deze aspecten aan bod. Zo klonk ‘Da Pacem’, een gebed voor vrede, in de intieme sfeer van de Oud-Katholieke kerk op het Bagijnhof (een prachtig optreden van Het Nieuw Kamerkoor Delft). Het hallucinerende ‘Fratres’ ondergingen de bezoekers rond zonsondergang in het Hofje van Pauw, waar de dansers van Sanne van der Put in felgekleurde jurken rusteloos heen en weer bewogen door het groen. Een vondst was het om mensen geblinddoekt, dus zélf op de tast, de Sigarenfabriek te laten betreden. De oren werden daardoor gescherpt. In wat een eindeloze lange gang leek, klonk eerst het geluid van een doodgewone ventilator. Direct daarop hoorde je in de verte hele ijle, hypnotiserende klanken, die steeds luider werden. Toen de blindddoek af mocht, bleken dit de ‘zingende glazen’ van Rogier Kappers te zijn.
Zoekend en onzeker
Alles ‘klopte’. Het gevoel van ontheemding dat het lied ‘My heart’s in the Highlands’ opwekte (zang: Ton Severijnen en Christin Deller), paste perfect bij de leegte en duisternis in de zaal waarin het werd uitgevoerd. De paarse rododendrons in de Doelenplein Garden vormden een welkome natuurlijke achtergrond voor het intense optreden van verhalenvertelster Annet Breure en Blaasensemble Kwintvlaag. Breure’s (knap geschreven en uitgevoerde) monoloog, die o.a. de creatieve crisis van Pärt tot onderwerp had, werd afgewisseld door delen van het heftige en enerverende ‘Quintettine’ (geschreven in het 12-tonig stelsel).
Dansers Kim Doeleman en Mayke van Veldhuizen bestegen, op de introspectieve klanken van ‘Für Alina’, zoekend en onzeker de trap naast de tribune in OPEN. Om vervolgens onder de trapleuning door te kruipen en op Pärts ‘Summa’ vol energie de nieuw ontdekte ruimte te exploreren.
Carillon
Leuk was ook dat sommige stukken van Pärt vaker langskwamen. In het Microtheater klonk het ‘Summa’ van het mooie Blaasensemble Oktopus (een arrangement van Henny Bailly) weer heel anders dan de versie van het English Chamber Orchestra, die Doeleman en Van Veldhuizen gebruikten. Op ‘Fratres’ werd niet alleen gedanst in het Hofje van Pauw (in de versie van het Kronos Quartet), maar ook speelde beiaardier Marianne Marras dit stuk bij aanvang van de avondwandeling op het (helaas niet overal te horen) carillon van de Nieuwe Kerk. Ook Rogier Kappers speelde het op zijn zingende glazen. Pärt, die zijn muziek meermaals voor diverse toepassingen en uitvoerenden heeft aangepast, zou dit toegejuicht hebben.
Kinderkoor
Verrassend was het optreden van de Kinderkoorschool Delft, onder leiding van Petra Weijers, in de binnentuin van het Prinsenhof. Met heldere stemmen zongen de kinderen (in de leeftijd van 8 tot 12 jaar) acht van Pärts ‘Lieder aus der Kindheit’, uit het hoofd, in het Duits (vier liedjes per ronde). Een prestatie waar menig volwassen koorlid moeite mee zou hebben. Toevallig zijn deze liederen nog niet zo lang geleden door de onlangs overleden Jan Rot hertaald (in opdracht van de Ulftse Nachtegalen).
Verdwaald
Wat de wandeling met name tot een belevenis maakte, was dat alle optredens in het teken stonden van het centrale thema ‘op de tast’, de zoekende persoonlijkheid. Dat creëerde een spanningsboog, die je bij een serie onsamenhangende optredens niet gevoeld zou hebben. Regisseur Theo Soontiëns liet zelfs de kinderen een duit in het zakje doen over het (ogenschijnlijk volwassen) thema. ‘Ik weet zeker dat ik nog nóóit ben verdwaald’, klonk het jeugdig overmoedig uit hun monden, maar één meisje voegde daar aarzelend aan toe: ‘toch?’
Concentratie
In het goed bezochte slotconcert in de Maria van Jessekerk lieten de deelnemers van een zangworkshop horen wat ze in één dag oefenen met dirigent/ex-King Singer David Hurley hadden geleerd. Vooral hun ‘Veni Creator’ en ‘Littlemore Tractatus’, met Petra Veenswijk op het magistrale Maarschalkerweerdorgel, klonken indrukwekkend. Krashna Musica’s Tijmen de Ridder (piano) en Annemarijne Verschuijl (cello) speelden met uiterste concentratie het beroemde ‘Spiegel im Spiegel’, een typisch voorbeeld van Pärts ‘tintinnabulaire’ stijl.
Devote stilte
Daarna volgde een uitgebalanceerd programma van het organiserende koor, Delft Blue, onder leiding van dirigent Peter van der Leeuw. De selectie van liederen was verrassend en pakte heel goed uit. Geopend werd met Gregoriaanse gezangen en 15-16e eeuwse componisten uit de Franco-Vlaamse school, door wie Pärt zich heeft laten beïnvloeden. Van zowel Ockeghem als Des Prez werden prachtige treurzangen gezongen. Vier stukken van Pärt vormden de hoofdmoot van het programma, waarvan het bezwerende ‘The Deer’s Cry’ in mijn ogen het hoogtepunt was. Vier liederen van moderne spirituele componisten die door Pärt beïnvloed werden, sloten het concert af. Vooral ‘As one who has slept’ van John Tavener, dat steeds moduleerde naar een hogere grondtoon om de verrijzenis uit te drukken, was adembenemend. Het publiek reageerde, afhankelijk van de sfeer van het lied, nu eens met een diepe, devote stilte, dan weer met spontaan applaus. De aansluitende borrel, aangeboden door de ambassadeur van Estland, vormde de gezellige afsluiting van een zeer geslaagd Pärtpetuum.
Volgend jaar
Tijdens het Amsterdamse Pärt-festival in maart traden wereldberoemde professionele koren en muzikanten op, in Delft waren het voornamelijk ‘liefhebbers’ die, geleid en ondersteund door professionele dirigenten en een ervaren regisseur, tot topprestaties kwamen. Delft kan trots zijn op zijn amateurs!
Wat mij betreft maken we van dit klassieke muziekfestival (en met name van de geregisseerde thematische avondwandeling) een jaarlijks terugkerend fenomeen. Er is heel veel animo voor, gezien de enorme lijst aan medewerkers die vrijwillig hebben meegeholpen en de grote belangstelling onder het Delftse publiek. Gelukkig hebben ook de sponsors zich van hun goede zijde laten zien, al kan het altijd méér! Zo was er, heb ik begrepen, toch te weinig budget voor promotie. Dat is jammer, want misschien zouden anders meer Delftenaren (en niet-Delftenaren) zijn bereikt.
Een paar suggesties: in 2023 is het 150 jaar geleden dat Rachmaninoff werd geboren. En onze eigen Simeon ten Holt is dan 100 jaar geleden geboren. Of doen we het Beethoven-jaar nog eens dunnetjes over? Want daar is door de pandemie niet veel van terechtgekomen. Wordt dus, hopelijk, vervolgd!
Geschreven door Ineke Temming.
Ineke: hartelijk dank voor dit mooie verslag!
