Verslag Singing Day met Bob Chilcott, Koorschool Delft, 5 november 2022

Door Ineke Temming

“Great singing!” Bob Chilcott lacht van oor tot oor en zijn dirigeerbewegingen worden steeds enthousiaster. Als ik om mij heen kijk, zie ik alleen maar opgetogen, geconcentreerde gezichten. De prachtige melodieën en harmonieën die wij met z’n allen voortbrengen, doen de mooie akoestiek van de Oud-Katholieke schuilkerk in Delft eer aan. Er is volop ‘flow’!

Zo’n zestig vrouwen en (welgeteld) vijf mannen hebben zich aangemeld voor de Singing Day met de hedendaagse Engelse componist Bob Chilcott. In de aankondiging (Vocaal, nr.3, sept/okt 2022) stond zo’n wervende tekst dat ik mij onmiddellijk inschreef bij de organiserende Koorschool Delft. Chilcott zou koormuziek schrijven ‘die een zanger uitdaagt om te schitteren, maar geen zangtechnische eisen stelt die alleen voor professionele zangers haalbaar zijn’. En het zou een ‘feest zijn om onder zijn inspirerende leiding te zingen’. Ik realiseerde mij hoe bijzonder het is om kersvers repertoire te zingen, notabene gedirigeerd door de componist zelf! Hoe vaak maak je dat mee?

Door merg en been
Van de lovende tekst bleek geen woord gelogen. Wel was het voor mij even schrikken dat we de bladmuziek van tevoren niet toegestuurd kregen. Zonder voorbereiding direct van blad zingen ben ik niet gewend. Bob zou ter plekke bepalen wat hij geschikt repertoire vond voor de groep die hij op dat moment voor zich had. Bij aanvang kregen we een bundel met acht van zijn composities, vier wereldlijke liederen en vier kerstliederen. Daarvan hebben we er in totaal zes gezongen, drie uit elke categorie. Gelukkig zaten er veel geoefende zangers in het gezelschap, zodat ik, na even luisteren, de noten al snel onder de knie kreeg. Waar ik eerst tegenop zag, werd juist een leuke uitdaging. Chilcott schrijft pakkende melodieën en het is een ware vreugde om die gaandeweg te ‘veroveren’. En wat een voldoening geeft het om bij te dragen aan zijn soms door merg en been gaande akkoorden! Aan alles is te merken dat hij zelf zanger is (hij was twaalf jaar tenor in het wereldberoemde ensemble The King’s Singers) en zich grondig heeft verdiept in de behoeften en capaciteiten van amateurkoren.

Yeah!
’s Ochtends stond het wereldlijke repertoire op het programma. Na de opwarming, met vooral messas di voce op verschillende klinkers, begonnen we met ‘The Invention of Printing’, een jazzy stuk met een syncopisch ritme dat wel enige oefening vereiste. Dichter Charles Bennett (geb. 1954), met wie Chilcott (geb. 1955) veel samenwerkt, gebruikte voor de lyrics een zogenaamde ‘pangram’ of holo-alfabetische zin, een zin waarin alle letters van het alfabet voorkomen: ‘The quick brown fox jumps over the lazy dog’. Om aan het ritme te wennen liet Bob ons eerst een klapoefening doen. Daarna verdeelde hij ons in twee groepen; we moesten tegen elkaar in klappen en op verschillende momenten ‘yeah!’ roepen. Er ontstond een meeslepende, ingewikkelde ritmische structuur die ons (uiteindelijk) goed af ging, waarna het ritme van de compositie zelf niet zo moeilijk meer bleek. Een verrassing was dat er halverwege het stuk ook nog 2 ‘upper voices’ syncopisch door de SATB-stemmen heenliepen, zodat het een 6-stemmig stuk werd. De stemming zat er na dit lied goed in!

Ontroering
Toen volgde het lyrische ‘Leaf’ (ook op een tekst van Bennett). Dit lied maakt deel uit van Chilcotts cyclus ‘Lightwaves’, die allerlei vormen van licht tot thema heeft. In ‘Leaf’ gaat het om fotosynthese: door het zonlicht dat op het blad valt groeit de boom. Mensen zouden wijzer zijn als ze zouden beseffen dat ook zij alleen maar regen en zon nodig hebben: oftewel ‘illumination’ die wordt omgezet in ‘enlightenment’ (‘verlichting’ in twee betekenissen). Een contemplatieve tekst op een kalme, expressieve melodie, begeleid door bescheiden, maar indringende pianoklanken (ook pianiste Lauretta Bloomer was in vorm!) en met een opwindende climax op ‘enlightenment’.
Het volgende lied dat we zongen, ‘Resolution’, is pas vorig jaar geschreven. Het is één van de vier ‘Songs My Heart has Taught Me’. In deze liederen verwerkte Chilcott de emotionele inzichten die zijn muzikale leven hem gebracht heeft. Hij nodigde de jonge Amerikaanse dichteres Delphine Chalmers uit de lyrics te schrijven. Bob vertelde dat hij vanwege de aangrijpende, beeldende tekst van Chalmers de muziek zo eenvoudig mogelijk had gehouden. Maar wat een emotionele lading kan een simpele melodie hebben. Toen we dit lied later, ter afsluiting van de dag, nogmaals zongen, kon ik van ontroering niet meer verder zingen. Iedereen zong met zijn hart.

Feest
De middag was gewijd aan kerstliederen, oftewel carols, een in Engeland springlevend genre. Ieder jaar geven de grote kerkkoren (zoals King’s College Choir) opdracht aan hedendaagse componisten om nieuwe carols te schrijven. Ook Chilcott heeft vele traditionele kerstliederen gearrangeerd en originele gecomponeerd. We zongen eerst zijn hymne ‘Lo! How a Rose e’er blooming’ en het serene wiegeliedje ‘A spotless Rose’; beide carols zijn gezet op de tekst van het 16^e eeuws Duitse kerstlied ‘Es ist ein Ros entsprungen’. De hymne komt uit Chilcotts ‘Christmas Oratory’(2020, Nederlandse première in 2021 bij Koorschool Delft). Het laatste couplet (op een recentere tekst) moduleert naar een stralend C-majeur, om de komst van de verlosser te vieren. ‘A Spotless Rose’ daarentegen heeft een melancholieke sfeer, passend bij de donkere adventstijd. Je denkt daarbij meer aan de koude winternacht waarin Maria haar kind ter wereld moest brengen. De oorspronkelijke melodie van ‘Es ist ein Ros’ gaat in contrapunt door de compositie heen. Beide carols waren een feest om te zingen.

Rillingen
Maar toen kwam het hoogtepunt van de dag: ‘The Pear Tree Carol’ (lyrics: Charles Bennet), een kerstlied voor dubbelkoor. Bob splitste ons in twee ongeveer even grote koren (wat de spoeling aan mannen aan beide kanten nog dunner maakte, maar ze hielden stand!), die tegenover elkaar plaats moesten nemen. En zo zongen we, alsof het niets was, zomaar een achtstemmige compositie die klonk als een klok! De rillingen liepen mij over de rug, zowel veroorzaakt door de positieve boodschap (gesymboliseerd door de witte perenbloesem) als door Chilcotts glorieuze jubeltonen (op ‘Alleluia!’, ‘Res miranda!’, ‘Gaudeamus!’).

Heck of a singing day
Aan het eind van de dag had ik niet alleen heerlijk gezongen, maar ook veel geleerd. Ik had mijn ‘sight reading skills’ opgepoetst en ook het een en ander opgestoken over ‘isoritme’, over zingen met en zonder ‘glottal stop’, over de juiste Engelse uitspraak van stemhebbende en stemloze medeklinkers en van diftongen. Verder lardeerde Bob de dag met leuke anekdotes uit zijn kleurrijke bestaan als dirigent van professionele en amateurkoren over de gehele wereld en gaf hij inkijkjes in zijn keuzes en inspiratiebronnen als componist. Kortom: it was a heck of a singing day!
Petra Weijers van Koorschool Delft vertelde tot slot dat we volgend jaar met nog meer hedendaagse muziek kennis kunnen maken. David Hurley (ex-King’s Singer en vaste gastdocent van Koorschool Delft) zal twee workshops geven waarin werk aan de orde komt van de gerenommeerde Engelse componisten Cecilia McDowall, Oliver Tarney, Judith Weir en ex-King’s Singer Philip Lawson. Ook op het programma staan de Estse componist Pärt Uusberg en de Rotterdamse componist en organist Hayo Boerema. Een aanrader! Alle details zijn te vinden op www.koorschooldelft.nl.